Dil Nedir?

Dil, en basit tanımıyla insanlar arasında anlaşmayı sağlayan iletişim aracıdır. Dil, insanlar arasında iletişim kurarak toplumsallaşmayı sağlar. Dil, diğer insanlarla bütün ilişkilerde aracılık eden, sosyal bağları düzenleyen bir araçtır.

İlgili Konular:

1- Dil ve Düşünce 2- Dilin Görevleri 3- Kültür ve Dil İlişkisi

Dil Nedir?

İnsanlar arasında haberleşme aracı olarak kullanılan; duygu ve düşüncelerin ses, şekil ve anlam bakımından her toplumun kendisine göre şekillenmiş ortak kurallarının yardımı ile başkalarına aktarılmasını sağlayan, seslerden örülü gelişmiş bir yapıdır. Dilbilim alanında yaygın dil tanımları şöyledir:

“İnsanlar arasında anlaşmayı sağlayan tabiî bir vasıta; kendi kanunları içinde yaşayan ve gelişen canlı bir varlık; milleti birleştiren, koruyan ve onun ortak malı olan sosyal bir müessese; seslerden örülmüş muazzam bir yapı; temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış bir gizli antlaşmalar ve sözleşmeler sistemidir.”

“Bir toplumu oluşturan kişilerin düşünce ve duygularının o toplumda ses ve anlam bakımından ortak öğeler ve kurallardan yararlanarak başkalarına aktarılmasını sağlayan çok yönlü ve gelişmiş bir sistem.” (Prof. Dr. Zeynep Korkmaz)
“Dil, düşünce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve anlam yönünden ortak olan öğeler ve kurallardan yararlanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan, çok yönlü, çok gelişmiş bir dizgedir.” (Prof. Dr. Doğan Aksan)
“İnsanların meramlarını anlatmak için kullandıkları bir sesli işaretler sistemidir.” (Prof. Dr. Tahsin Banguoğlu)
“Dil, insanların aralarında haberleşmelerini, duygu ve düşüncelerini, arzularını, isteklerini bir takım mesajlarla birbirlerine nakletmelerini temin eden her çeşit işaretler topluluğuna verilen isimdir.” (Prof. Dr. Ayhan Songar)
“İnsanların duygularını ve düşündüklerini bildirmek için kelimelerle, yazıyla veya işaretlerle yaptıkları anlaşma, lisan.” (Türkçe Sözlük, TDK)

Dilin Özellikleri

Anlaşma Aracıdır

Dilin birinci ve asıl fonksiyonu anlaşma aracı olmasıdır. Ancak onun vasıta olma halini yanlış anlamamak lazımdır. Zira dil tabiî bir vasıtadır. Gelişigüzel bir vasıta, maddî bir vasıta, gelip geçici iğreti bir vasıta, bir alet değildir. Dil, canlı bir vasıta gibidir. İnsanlara, fertlere hizmet eder; fakat insanların, fertlerin keyfine tabi değildir. İnsanlar, onu istedikleri biçime sokamazlar, ona değişik bir şekil veremezler.

Onu olduğu gibi kabul etmeye, onun hususiyetlerine dikkat etmeye, onun tabiatına uymaya, onun kanunlarına boyun eğmeye mecburdurlar. Dilin bütün hayatı kendiliğinden oluşur. Onun doğuşu ve ortaya çıkışı da, tabiî şekilde vuku bulmuştur, hayatı ve kullanılışı da, tabiî bir şekilde cereyan eder. İnsanlar aynı mekanda saatlerce, günlerce, aylarca, hatta yıllarca birlikte kalsalar bile duygu ve düşüncelerini belirtmedikleri zaman aralarında bir mesaj akışı sağlanamaz.

Duygular, düşünceler, istek ve arzular ancak açığa vurmak suretiyle başkalarına taşınabilir. Bu ise iletişimi ortaya çıkarır. İletişim, bir duygunun, bir düşüncenin bir zihinden başka bir zihne aktarılmasıdır. İnsanlar, aralarında iletişimi sağlamak için çeşitli metotlardan faydalanırlar: Dil, işaretler, jest ve mimikler vb. gibi. Çağın teknik gelişmelerine göre bunlara başkaları da ilave edilebilir. İnsanlar arasında anlaşmayı sağlayan en etkili anlaşma aracı dildir.

Tabiîlik

Dilin en önemli özelliklerinden birisi de tabiî bir varlık oluşudur. Dil yapma olsaydı, insanlar farklı farklı dillerle konuşmak ve yazmak yerine ortak bir dil yaparlar, onu kullanırlardı. Ancak yapma dil kullanmak pek elverişli değildir. Esperanto da bu sebeple kullanılamamıştır.

Kuralları Vardır

Her dilin kendine özgü kuralları vardır. Bu kurallar dilin tabiatından ortaya çıkar. Önce kuralları koyup bu kurallara göre dili şekillendirerek konuşmuyoruz. Mevcut kuralları, dilin tabi yapısından tespit ediyoruz. Mesela; Türkiye Türkçesinde fiilin şimdiki zamanda yapıldığını belirtmek için -yor eki kullanılır. Bizim bu eki değiştirmek gibi bir tasarrufumuz olamaz. Dilin yapısı, kuralları ve kelime hazinesi, milletin anlayışı, dünya görüşü ve felsefesiyle yakından dilin yapısı, kuralları ve kelime hazinesi, milletin anlayışı, dünya görüşü ve felsefesiyle yakından hareketli bir hayat yaşayan bir milletin meramını anlatmak için zamanı yoktur.

Canlıdır

Dil, kendi kanunları içerisinde yaşayan canlı bir varlıktır. Canlıların ortak özelliklerinden olan doğma, büyüme, gelişme gibi özellikler dil için de geçerlidir. Kelime ihtiyaçtan ortaya çıkıyor bir süre kullanılıyor ve belli bir zaman sonra kullanımdan kalkıyor. Mesela; kağnının kullanımdan kalkmasıyla birlikte kağnı kelimesi ve kağnıyı oluşturan parçaların her birine verilen adlar da kullanımdan kalkmaktadır. Başka bir örnek verilecek olursa, aslı Arapça olan kitab kelimesini biz kitap şeklinde kullanıyoruz. Eski Türkçede kitabı ifade eden bir betik kelimesi var ancak o kelime öldüğünden kullanılmaz.

Gizli Anlaşmalar Sistemidir

Dilin doğuşu konusunda çeşitli teoriler ortaya atılmıştır ve hala tartışmalar devam etmektedir. Acaba ilk insanlar nasıl anlaşıyorlardı? Niçin milletlerin dilleri farklı farklıdır? gibi soruların sayısını artırabiliriz. Bunun gibi sorulara verilecek cevaplar da birbirinden farklı olacaktır. ġurası bir gerçektir ki bir dildeki kelimeler ve kelime dizileri konusunda o milletin bütün fertleri tarihin bilinmeyen döneminde gizli bir anlaşma yapmışlardır. Aynı nesne için Türkler taş derken Araplar hacer, Farslar seng, Ruslar kamin, İngilizler stone demişlerdir. Böylece her kavmin ayrı bir dili olmuştur. seng, Ruslar kamin, İngilizler stone demişlerdir. Böylece her kavmin ayrı bir dili olmuştur ve temayüllerinin ayrılığındandır. Her millet kainatı kendisine göre seslendirmiş, aynı eşyaya her millet ayrı seslerle karşılık icat etmiştir.

Milletin Ortak Malıdır

Millet, aynı topraklar üzerinde yaşayan aralarında dil, tarih, ülkü, duygu, gelenek ve görenek birliği olan insanların oluşturduğu topluluktur. Bu topluluğu birbirine başlayan en önemli öğe dildir.

Kendi kanunları içinde yaşayıp giden tabiî ve canlı bir varlık olarak dil, insanın üzerinde, ferdin üstünde daima müstakil bir hüviyete, ayrı bir benliğe sahiptir. Dil bazı insanların veya zümrelerin değil, bütün bir milletin ortak malıdır. O yalnız yaşayan neslin değil, ecdadın da, torunların da üzerinde hakkı olan derinliğine ve genişliğine bütün bir milletin geleceğidir. Dil tek tek fertleri değil bütün bir milleti ilgilendirir. Millet olmanın da birinci vasfı aynı dili konuşmaktır. Milletin sahip olduğu değerler içerisinde dil birinci sırayı almaktadır.

Dil- Düşünce Bağlantısı

Dil, insan düşüncesinin bir ürünüdür. Dil ile düşünce arasında yakın bir ilişki bulunur. İnsan duygu ve düşüncelerin ürünleri kendi benliğinin dışına dille aktarır. Hayal eden, düşünen ve hisseden insan bunların sonuçlarını söz olarak kendisinin dışına aktarır. Bu yönüyle dil ile düşünce iç içe girmiş durumdadır. Dil ve düşünceyi birbirinden ayırmak bu açıdan mümkün değildir. Dil, bir bakıma düşünce ve duyguların dışa yansıyan görüntüleridir; zihindeki kavramların ses kalıplarına dönüşmüş sembolleridir.

Dil- Toplum Bağlantısı

Dil, her şeyden önce insanların iletişim kurarak toplumsallaşmasını sağlar. Bu yönüyle insan topluluklarının varlığı dile bağlıdır. Dil yalnızca konuşma yönü ile kişinin fakat kişiler arasında bir anlaşma aracı olarak insan topluluklarının eseridir. Birbirinden ayrı yaşayan insan toplulukları kendi duygu ve düşünce sistemlerine uygun olarak ayrı ayrı diller yaratmışlardır. Dil, bütün insanlar için evrenseldir ancak farklı toplumlarda farklı biçimlerde ortaya çıkar.

Dil- Kültür Bağlantısı

#Kültür, bir insan topluluğunun yüzyıllarca devam eden ortak yaşayışından doğan maddi ve manevi değerlerinin, birikimlerinin ve davranış tarzlarının bütünüdür.
#Dil, kültürün temelidir. Bu nedenle o milletin ifade ettiği sözlü ve yazılı her şey kültür kavramına girer. Her millet kendi dilini ve kültürünü yüzyıllar boyunca yoğurarak meydana getirir. Dilde her kelimenin yazılış, ses, şekil ve manasını tayin eden tarih ve kültürdür.
#Kültür eserleri, dilin belli bir yer ve anda donmuş halleridir.