Aristoteles’in Varlık, Bilgi ve Değer Anlayışları
Platon’un öğrencisi olan Aristo, bir diğer önemli sistem filozofudur. Aristoteles’in fikrini anlamak için onu iki açıdan görebiliriz. Birincisi, filozofların düşüncelerini işe dahil ederek ve çözdüğünüz problemleri detaylı bir şekilde inceleyerek çözümünüzü göstermektir.
Bknz: Platon’un varlık, bilgi ve değer anlayışları
İlk felsefe tarihçisi olarak tanınan Aristoteles, sistematik olarak sorunu ele aldı ve yararlı kelimeler kullandı. İkincisi, felsefe ve bugün için çıkarımlar dışında birçok disipline (bilim, sanat vb.) Katkısıdır.
Özellikle 2–15. Aristoteles’in 21. yüzyılda Hıristiyanlar ve İslam coğrafyası üzerindeki felsefi etkisi açıkça görülmektedir. Fizik ve mantık alanındaki çalışmaları bu çağda düşünce dünyasının şekillenmesinde rol oynadı.
İslam filozofları tarafından “ilk öğretmen” olarak da bilinen Aristoteles’in eseri Arapçaya çevrildi ve eserle ilgili çalışması bilim ve felsefe alanlarında önemli gelişmeler kaydetti.
Aristoteles’in Varlık Anlayışı
Aristoteles, varoluşun görünümünün sürekli değiştiğini söylüyor. Değiştirilen maddelerin veya maddelerin değişim sırasında özlerini koruduğuna inanıyor. “Gerçek varlık nedir?” Sorusuna hocası Platon’un görüşlerini eleştirerek cevap verir. Platon, gerçeği fenomenden farklı görüyordu.
Ona göre gerçek varlık, çağırdığı fikirler dünyasındadır ve fenomenler onların kopyalarıdır. Öte yandan, Aristoteles, gerçekliğin başka bir dünyada olmadığına inanır ve Platon, bunların maddenin içkin olduğuna inanır. Aristoteles’e göre, varoluşta meydana gelen değişiklikler, onların doğasını veya özünü değiştirmeyi gerektirmez. Varlıkların, özlerini koruyarak başka varlıklara dönüştüğünü savunuyor.
Aristoteles, madde ve biçim arasında kurduğu ilişkideki değişim meselesiyle ilgilenir. Ona göre duyular tarafından fark edilen her şey bir form edinme meselesidir. Her madde, bir maddenin veya bir madde kombinasyonunun sonucu oluşan bir formdur. Aynı zamanda kendiliğinden ortaya çıkan başka bir varlık biçimidir.
Aristoteles’e göre doğadaki her varlığın bir nedeni vardır. Dünyadaki bir şeyi ve işlevini dört nedenden ötürü tanımlıyor.
- Maddi Neden: Bir şeyin hangi maddeden yapıldığını gösteren ve değişimden bağımsız olan nedendir. Örneğin alçıdan yapılmış bir vazonun maddi nedeni alçıdır.
- Formel Neden: Bir şeyin biçimsel nedenidir. Alçının vazo görünüşünü alması formel nedendir.
- Fail Neden: Hareket ettirici neden olarak da bilinen fail neden, maddenin biçim kazanmasını sağlayan nedendir. Alçının vazoya dönüşmesini sağlayan sanatçı, fail nedendir.
- Ereksel Neden: Bir maddenin biçim kazanmasındaki amacını gösteren nedendir. Vazonun bir demet çiçek için biçim almasının nedeni ereksel nedendir.
Aristoteles’in Bilgi Anlayışı
Onun bilgi anlayışı, Aristoteles’in felsefesinin sistematik bir parçasıdır. “Herkes doğal olarak bilmek ister” dedi. Aristoteles, bazı bilgileri fikir teorisi ile açıklayan Platon’dan farklı olarak, bilginin duyum ve akıl yürütme yoluyla ortaya çıktığına inanır.
Aristoteles’e göre bilinen, duyuları etkileyen formdaki bir maddedir. Kişi potansiyel olarak maddeleri algılar ve onları zeka yoluyla anlar. Bir şeyi bilmek, nedenini bilmektir. Bilgi; Ona göre hakikat, ilgili olduğu konu ile aynı olan evrensel ve özgül önermeler arasında akıl yürütme ve sebebini bilme ile kurulur.
Aristoteles’e göre bir nesneyi bir kavramla ilişkilendirerek ne olduğu anlatılır. “Bu bir masadır” dediğimizde, karşılaştığımız nesneler bir tablo kavramı ile tanımlanır. Nesneler, bir varlığın ve onun kategorilerinin bu bilgi tanımı yoluyla mümkündür. Bu nedenle, bir varoluşun bilgisinin kendisine ait olan kategorilerle bilinebileceğini belirtir.
Aristoteles’in Değer Anlayışı
Aristoteles’in ahlak görüşüne The Ethics of Nikomaches adlı kitabında değinilmektedir. Nikomax, Aristoteles’in oğludur ve oğlunun çalışmayı Aristoteles’in ölümünden sonra yayınladığı söylenir.
Aristoteles, tüm eylemlerin iyiliği arzuladığını ve bu iyiliğin ne olduğunu sorduğunu belirtir. Yapılan her eylemin iyilikle ilgili bir amacı olduğunu belirtir. Ona göre bu iyilikten memnun kalacaksınız. Mutluluk en güzel ve en keyifli şeydir. Mutluluk, ruhun amacıdır. Ve bu amaca uygun davranışlar, erdeme uygun olanlardır. Bu nedenle, Aristoteles’e göre erdemler incelenmelidir ve bu erdemler insan ruhunun erdemleridir. Erdemi insanlığın bir özelliği olarak görür.
Aristoteles’e göre iki tür erdem vardır: düşünce ve kişilik. Düşünce erdemleri eğitim yoluyla, kişiliğin erdemleri de geleneklerle kazanılır. Karakter erdemleri, doğuştan değil, çevre ile etkileşim sonucu yaratılan erdemlerdir. Aristo, insan davranışının yeterince iyi olmadığını ve insanları mutsuz ettiğini belirtir.
Ona göre asil olmak, bu iki uç nokta arasındaki orta noktayı bulmak demektir. Fazlalık veya yetersiz davranışla şiddetlenir. Kişi kendi özgür iradesinin ortasında bir yol bulur. Bir kişinin erdemi buna bağlıdır. Aristoteles’in görüşü bugün “altın enstrüman” olarak da biliniyor.
Nikomatian Ethics adlı eseri, siyasete bakışının da temelini oluşturur. Sosyal yaşamın mutluluğu yaşamak için doğru ortam olduğunu öne sürüyor. Sosyal olmayan insanların mutlu olmadığını gösteriyor. Aristoteles, “İnsanlar esasen politik hayvanlardır” dedi. Bunu kelimelerle açıklamak istiyor. Mutluluğun sırrı sosyal ve politik düzende saklıdır. Ulus, düzenlemeler belirleyerek kişisel refahı sağlayabilir.
Aristoteles’in iyiliğinin ve erdemin oluşturduğu ahlaki davranışı açıklamak, modern dünya toplumunun bir üyesi olarak sorumluluğunu yerine getirmesi ve insanlığa fayda sağlaması açısından önemlidir.
Kaynak: https://bilimsel.org/aristotelesin-varlik-bilgi-ve-deger-anlayislari/
